Uppbyggingarvandamál jarðgassframboðs og áhrif loftslags hafa valdið því að evrópskt raforkuverð hefur hækkað. Læti neytenda í ýmsum löndum getur dýpkað með tilkomu hins mikla vetrar. Sumir sérfræðingar telja að rafmagnskreppan í Evrópu gæti haldið áfram að breiðast út og látið vekja viðvörun vegna orkukreppunnar í heiminum.
Undanfarið hefur rafmagnsverð um alla Evrópu slegið met. Markaðsbreytingarnar falla í taugarnar á sér og höggin eru skyndileg. Neytendur eru ekki aðeins óviðunandi heldur eru ríkisstjórnir um allan heim líka á varðbergi.
Tölurnar eru átakanlegar. Á Spáni og Portúgal var rafmagnsverð í heildsölu í byrjun september um þrefalt meðalverð fyrir hálfum mánuði, 175 evrur á MWst; hollenska TTF heildsöluverð rafmagns var 74,15 evrur á MWst, hærra en í mars 4 sinnum; rafmagnsverð í Bretlandi hefur slegið 183,84 evrur, ekki aðeins dýrara en ekki það dýrasta.
Þar sem næstum helmingur rafmagnsins í Bretlandi byggir á jarðgasi hefur orkufrekur iðnaður eins og stál- og efnaiðnaður ekki lengur efni á háu raforkuverði; tvö önnur áburðarfyrirtæki ætla að loka verksmiðjum sínum á veturna og lokun eða niðurskurður á framleiðslu áburðarverksmiðjanna mun valda röð keðjuverkana og jafnvel stofna framleiðslu matvælaiðnaðar í hættu.
Kreppan er yfirvofandi. Ráðherrafundur ESB sem haldinn var í lok september fjallaði sérstaklega um hækkandi verð á jarðgasi og rafmagni til að leita mótvægisaðgerða. Ráðherrarnir voru sammála um að núverandi" gagnrýnin tímamót" var á" mikilvægum tímamótum" og rak óeðlilegt 280% verðhækkun á jarðgasi á þessu ári til margra þátta, svo sem lágs geymslu jarðgass, takmarkað framboð í Rússlandi, lítillar endurnýjanlegrar orkuvinnslu og mikið magn undir verðbólgu. Vöruhringur osfrv. Áætlað er að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins muni ekki geta komið með árangursríka viðbragðsáætlun um tíma.
Stjórnvöld einstakra aðildarríkja Evrópusambandsins hafa lengi ekki getað haldið aftur af sér og móta brýn ráðstafanir til að vernda neytendur. Spánn niðurgreiðir neytendur með því að lækka rafmagnsgjöld og endurheimta fé frá opinberum veitufyrirtækjum; Frakkland veitir orkustyrki og skattalækkanir fyrir fátækari heimili; Ítalía og Grikkland íhuga niðurgreiðslur eða setja verðþak til að vernda borgara sína. Áhrifa af hækkandi raforkukostnaði tryggir það einnig eðlilega starfsemi hins opinbera.
Það eru eðlislægar ástæður fyrir skyndilegum breytingum á raforkumarkaði í Evrópu. Sem stendur eiga ESB -ríkin viðskipti með rafmagn í formi blettur á heildsölumarkaði. Samkvæmt jaðarlíkaninu þýðir þetta að endanlegt raforkuverð er tengt verði dýrasta eldsneytis sem þarf til að mæta væntanlegri eftirspurn. Þegar vænt eftirspurn er meiri en framboðið sem hrein orka getur framleitt verður að nota dýrt jarðefnaeldsneyti í staðinn. Þess vegna hefur hækkandi kostnaður við jarðgas haft alvarleg áhrif á raforkumarkaðinn í Evrópu.
Ekki er ljóst hve mikil verðhækkunin stafar af bilinu í framboði og eftirspurn og hve mikið er vegna þröngra markaðsaðstæðna. Lítið lager er raunverulegt vandamál. Tölfræði sýnir að núverandi magn jarðgastegunda í Evrópu hefur náð 10 ára lágmarki, sem er 25% lægra en meðaltal síðustu fimm ára. Samkvæmt spám Goldman Sachs getur verð á hráolíu orðið 90 Bandaríkjadalir á tunnuna í vetur en verð á jarðgasi og kolahækkun mun hækka. Sérstaklega í Evrópu og Afríku, vegna lítilla birgða jarðgass, er rafmagnsskortur á veturna óhjákvæmilegur.
Augljóslega heldur verð á jarðgasi áfram að hækka í núverandi mjög þröngu markaðs andrúmslofti og eru" sökudólgur" vegna evrópskrar orkukreppu.
Chicago Mercantile Exchange Henry Port jarðgasframtímarnir og Dutch Title Transfer Center (TTF) jarðgasframleiðslan eru tvö helstu viðmið verðlagningar á jarðgasi í heiminum og hafa þau bæði náð hæsta stigi ársins í október samningsverði. Gögn sýna að verð á jarðgasi í Asíu hefur rokið upp 6 sinnum á síðasta ári, Evrópa hefur hækkað 10 sinnum á 14 mánuðum og verð í Bandaríkjunum hefur náð hæsta stigi sínu í 10 ár.
Í samanburði við kol og olíu er jarðgas tiltölulega auðvelt að þróa og hefur mikla forða. Það hefur alltaf verið einn ódýrasti orkugjafi í heimi. Á þessu ári, óeinkennilega, hækkaði verð á jarðgasi verulega á sumrin. Aðalástæðan er sú að framboð er enn af skornum skammti. Að framboðinu, árið 2020, verða alls framleiddar 3,85 trilljón rúmmetrar af jarðgasi á heimsvísu, sem er 3,3% lækkun frá árinu 2019. Nema Katar, sem stuðlar að stækkun stórfelldra jarðgasútflutningsverkefna, næstum því engin ný LNG útflutningsverkefni hafa verið samþykkt í heiminum. Undanfarin ár hefur alþjóðlegt LNG framboð aukist um 30 milljónir til 40 milljónir tonna á ári, en aðeins um 10 milljónir tonna munu aukast frá 2020 til 2021, og það verður framboðsbil. Hvað eftirspurn varðar spáir Alþjóðaorkumálastofnunin að eftirspurn eftir jarðgasi muni halda áfram að vaxa á næstu árum. Árið 2024 getur eftirspurn eftir jarðgasi í heiminum aukist í 4,3 billjónir rúmmetra. Aukning í jarðgasneyslu á Asíu-Kyrrahafssvæðinu jafngildir 43% af heildaraukningu á heimsvísu. %. Gögn sýna að frá janúar til ágúst á þessu ári jókst útflutningur jarðgass frá Rússlandi&til helstu Asíuríkja um 19%.
Vandamálið er að jarðgas er mikilvægur hluti af orkuskipulagi Evrópu&og er mjög háð rússneskum birgðum. Þessi ósjálfstæði verður stórt vandamál í flestum löndum þegar verð er hátt. Enda eru lífsviðurværi fólks&stærsta pólitíkin sem snýst um atkvæði og persónulega framtíð stjórnmálamanna.
Nokkrir þingmenn Evrópuþingsins stukku snemma af stað og sökuðu Rússa um að hafa vísvitandi dregið úr gasflutningi, sem er á bak við verðhækkunina. Það' kemur ekki á óvart að Rússland sé" kastar pottinum" ;. Jafnvel Bandaríkjamenn hinum megin við Atlantshafið vöruðu Rússa við því að" hagræða" verð. Orkumálaráðherra Bandaríkjanna sagði opinberlega að við vonum að allir gefi gaum að því að hagræða verði á jarðgasi með því að hamstra eða láta ekki nægilegt framboð af hendi. Alþjóðaorkumálastofnunin hvetur einnig Rússa til að auka útflutning jarðgass til að hjálpa til við að takast á við kreppuna og búa sig undir komandi vetrarhitun. Sumir sérfræðingar telja einnig að minnkun rússnesks gasflæðis um Úkraínu sé tilraun Moskvu' til að þvinga Þýskaland til að samþykkja sjósetja Beixi-2 eins fljótt og auðið er. Áætlað er að leiðsla vottun taki 4 mánuði.
Alþjóða orkustofnunin telur að í hnattvæddum heimi geti vandamál í orkuveitu verið útbreidd og til lengri tíma litið, sérstaklega í samhengi við ýmis neyðartilvik sem valda skaða á aðfangakeðjunni og draga úr fjárfestingu jarðefnaeldsneytis til að bregðast við loftslagsbreytingum. Aftur á móti munu lönd með sjálfbjarga orku eða stöðuga framboð hafa mikla yfirburði. Þetta er ástæðan fyrir því að samtök iðnaðarorkunotenda í Bandaríkjunum óskuðu nýlega eftir því við orkumálaráðuneyti að takmarka útflutning á fljótandi jarðgasi. Tilgangurinn er að vernda orkuöflun innlends áburðariðnaðar, matvælaiðnaðar og annarra atvinnugreina undir merkjum amerískrar forgangsröðunar.
Stærsta spurningin er hvort hækkun raforkuverðs í Evrópu sé tímabundið fyrirbæri sem tengist röð af einstökum atburðum, eða er það merki um dýpri vandamál þegar ESB fer í gegnum orkuskiptin? Raunveruleikinn er sá að endurnýjanleg orka getur ekki enn fyllt skarðið í orkuþörf. Frá og með 2020 hefur evrópsk endurnýjanleg orka framleitt 38% af raforku ESB', sem fór fram úr jarðefnaeldsneyti í fyrsta skipti í sögunni og varð helsta raforkugjafi Evrópu'. Hins vegar, jafnvel við hagstæðustu veðurskilyrði, getur vindur og sólarorka ekki framleitt nægjanlegt rafmagn til að mæta 100% af árlegri eftirspurn.
Það er gamalt orðtak í hagfræði að ef það sem þú vilt er af skornum skammti, þá skattleggur þú það. Evrópusambandið hefur í mörg ár innleitt kolefnisgjöld til að hemja framleiðslu á jarðgasi. Orkukreppan getur verið verðið sem Evrópa greiddi fyrir" greening" af orku.
Rétt eins og rannsókn Bruegel, stórs hugargeymis ESB, sýnir að jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar í ESB er háð því að jarðefnaeldsneyti verði stigið niður og smám saman innleiðing grænnar orku og ferlið verður ekki of rólegt. Aðferð Evrópu til að stuðla að grænni orku er rétt, en þú getur ekki sett bílinn fyrir hestinn. Til skamms til meðallangs tíma munu ESB-ríkin meira og minna standa frammi fyrir orkukreppu áður en stórar rafhlöður til geymslu endurnýjanlegrar orku verða þróaðar.
Athyglisvert er að á heimsráðstefnunni um jarðgas í heiminum á dögunum lýstu leiðtogar Katar og OPEC, stærstu LNG útflytjendur heims, báðir yfir því að verðhækkun á jarðgasi sé svar markaðarins við kynningu á þróun endurnýjanlegrar orku og þeir eru fúsir til að skilja jarðefnaeldsneyti neðanjarðar. Í leiðinni hafa tilfinningar farið fram úr staðreyndum. Sérfræðingar telja einnig að fyrirsjáanleg fjárfesting í olíu- og gasgeiranum sé enn nauðsynleg í orkuskiptaferlinu til að mæta vaxandi orkuþörf á heimsvísu.
Orkukreppa sjöunda áratugarins olli skelfilegum afleiðingum mikillar verðbólgu og lítils hagvaxtar í heimshagkerfinu. Í núverandi heimshagkerfi er smám saman að jafna sig á faraldrinum, eftirspurn á markaði er hægt og rólega að jafna sig, stefna í peninga- og ríkisfjármálum er enn laus og bilið milli ríkra og fátækra eykst. Allar róttækar ókyrrð á orkumarkaði geta valdið alþjóðlegri orkukreppu. Bregðast rétt við til að tryggja öryggi, skilvirkni og stöðugleika orkuöflunar.